De Cornelia-Stichting

De Cornelia-Stichting, opgericht op 11 mei 1915, is vernoemd naar Freule Cornelia van Lynden, de laatste afstammelinge van de Friese tak van de familie van Lynden.
Het initiatief daarvoor was genomen door Jacob baron van Pallandt nadat hij in 1896 het vermogen van zijn zwager Reinhard Boelens baron van Lynden kreeg toebedeeld. In zijn testament had Van Lynden bepaald dat met zijn geld en goederen een stichting voor behoeftige Friese kinderen moest worden opgericht en dat Van Pallandt die wens moest uitvoeren. Dat alles ter nagedachtenis van Cornelia Johanna Maria, de enige dochter van Reinhard van Lynden en Maria van Pallandt, die in 1880 op twintigjarige leeftijd was overleden.

Van vader op zoon

Cornelia werd geboren met, zoals een Fries spreekwoord het zegt, een zilveren lepel in haar mond.' Ze was barones en dankzij de afkomst en rijkdom van haar ouders, behoorde ze tot de hoogste kringen in de Nederlandse standensamenleving. Cornelia's vader Rein van Lynden (1827-1896) was grootgrondbezitter en eigenaar van vele boerderijen en huizen in Opsterland, een gemeente in Zuidoost-Friesland. Cornelia's moeder was Maria Catharina (Marie) baronesse van Pallandt (1834- 1905). Zij waren getrouwd op 19 augustus 1859. Het grondbezit, vele honderden, zo niet duizenden, hectares land,was in de familie sinds 1778. In dat jaar trouwde Reins grootvader, de Gelderse edelman Rijnhard Frans Godaris baron van Lynden (1742-1819) met Ypkjen Hillegonda van Boelens (1756-1789). Zij was erfgename van de schatrijke, maar niet adellijke Friese boer en grootgrondbezitter Ayzo van Boelens (1894-1782).1 Na hun huwelijk vestigde het echtpaar zich in Beetsterzwaag, van waaruit zij in de loop der decennia nog meer land zouden aankopen, waardoor zij vrijwel geheel Opsterland in handen kregen. Dit ging gepaard met grote sommen geld. Zo herinnerde een Friese adellijke dame zich later over de aankoop van Terwispel, een dorpje ten zuiden van Beetsterzwaag: 'Terwispel is gekocht van de Idema's voor f104.000. Dit geld werd in zilver, op twee boerenwagens overgebracht van Beetsterzwaag naar Heerenveen.

Opvoeding

In de eerste jaren van Cornelia's leven vervulden haar moeder, geassisteerd door een kindermeisje, de hoofdrollen in haar opvoeding. Die opvoeding was van jongs af aan conform negentiende-eeuwse maatstaven gericht op de toekomstige rol die vrouwen zouden gaan vervullen: die van moeder en echtgenote. Cornelia kreeg het mooiste en duurste speelgoed om mee te spelen. Ze had een prachtige pop en een minutieus nagemaakt poppenhuis met daarin onder meer een kroonluchter met minikaarsjes, een porseleinen serviesje en een hemelbedje met baldakijn.
Cornelia werd opgevoed met het aristocratische standsbesef en met de normen en waarden die bij de adel hoorden. Vanaf ongeveer haar zesde jaar kreeg zij een gouvernante van wie ze Nederlands leerde lezen en schrijven. Toen ze wat ouder was, kwam er een Franstalige gouvernante in huis, die de opvoeding grotendeels overnam. Dat was de Zwitserse Marie Elisabeth Barbara Bâhler, geboren in Bern in 1845.

Het buitenleven in Beetsterzwaag

Cornelia werd op 18 mei 1860 geboren in het huis aan de Alexanderstraat 12 in Den Haag en werd datzelfde jaar in die stad gedoopt. Van Lynden had de statige villa aan de Alexanderstraat in 1859 gekocht.
In Cornelia's kinderjaren verlieten ze Den Haag geregeld om op bezoek te gaan bij de ouders van Marie van Pallandt op kasteel Neerijnen of bij Cornelia van Borcharen, de moeder van Rein van Lynden op Huize Lyndensteyn in Beetsterzwaag. Wanneer zij naar Friesland afreisden, verbleven zij, bij gebrek aan een eigen buiten, de eerste jaren in het zogenoemde Eysingahuis, dat 140 meter van Lyndensteyn aan de Hoofdstraat stond.
In 1864 Huize Lyndensteyn die functie over en verbleven ze sindsdien met de kleine Cornelia hier voor langere perioden, vooral 's zomers en in het najaar. De Van Lyndens leidden er een leven op stand, zoals ook de verwante families Harinxma thoe Slooten en Lycklama â Nijeholt. Met hun luxe levensstijl zouden deze families tot in de twintigste eeuw een stempel drukken op het leven in Beetsterzwaag.

Apotheek

In Opsterland raakte Cornelia bekend als een sociaal bewogen en meelevende freule, die zich inzette voor hulpbehoevenden in Beetsterzwaag en omgeving. Dit beeld is sterk ingegeven doordat zij in 1872 op twaalfjarige leeftijd een eigen kruidenapotheekje begon, waar veel buurtbewoners met kleinere medische klachten terechtkonden. Het was een speelse en tegelijkertijd serieuze aangelegenheid, gezien het aantal 'patiënten' die zich bij Cornelia meldden. Cornelia begon haar apotheekje in het groot uitgevallen kippenhok dat Johannes Mook voor haar ouders had getimmerd. Ze kwam op het idee doordat ze via haar ouders de beschikking had gekregen over enkele volksgeneeskundige recepten. Volgens overlevering waren die afkomstig van haar grootmoeder Cornelia van Borcharen, die een dochter was van een azijnmaker in Gorinchem. Daardoor was zij van jongs af aan goed bekend met zowel de huishoudelijke gebruiksmogelijkheden als de medische voordelen van azijn. Deze kennis zal ze hebben verwerkt in haar eigen recepten, die na haar overlijden in handen kwamen van haar kleindochter.
Cornelia nam haar taak uitermate serieus en ging consciëntieus te werk. Zo hield zij in een schriftje in correct en keurig geschreven Nederlands bij wie haar 'patiënten' waren en om welke middeltjes zij kwamen.